Obeležavanje Međunarodnog dana osoba sa invaliditetom prvi put je započelo 1992. godine u cilju promovisanja prava i dobrobiti osoba sa invaliditetom u svim društvenim sferama, kao i povećanja svesti o položaju osoba sa invaliditetom u političkom, društvenom, kulturnom i ekonomskom životu.
Na osnovu studija Republičkog zavoda za statistiku objavljenu 2014. godine autora Milana M. Markovića koja se bazira na rezultatima popisa iz 2011. godine, u Republici Srbiji je registrovano 571.780 osoba sa invaliditetom.
Invaliditet predstavlja značajno oštećenje zdravstvenog stanja i telesnih funkcija pojednica u odnosu na postavljene standarde zdravlja u populacionoj grupi kojoj pripada. Takođe invaliditet se može posmatrati i kao individualno funkcionisanje koje je često praćeno telesnim oštećenjima, senzornim, kognitivnim i intelektualnim poremećajima kao i raznim vrstama hroničnih oboljenja.
Na teritoriji Kolubarskog okruga, takođe iz studije koja je sprovedena na osnovu popisa iz 2011. godine, živi 12.749 osoba sa invaliditetom. Na teritoriji grada Valjeva živi 6.056 osoba, dok u opštinama koje pripadaju gradu Valjevu živi u Lajkovcu 1.038 osoba, Ljigu 1.099 osoba, Osečini 998 osoba i na teritoriji opštine Ub živi 2.300 osoba sa nekom vrstom invaliditeta.
Njima su jako često nedostupne različite usluge, još uvek se bore za pristupačnost i neometano kretanje, te su prema mišljenjima različitih stručnjaka, jedna od najranjivijih i nevidljivih društvenih grupa izloženih stereotipima i predrasudama koje se sporo menjaju. Invalidnost ne mora da bude prepreka u ostvarivanju želja, ambicija, snova i ciljeva, ali nažalost, upravo su prepreke te koje osobama sa invaliditetom svakodnevno otežavaju život.
Nedavno su se predstavnici stručne službe Zaštitnika građana, zajedno sa članovima i članicama Saveta Zaštitnika građana za prava osoba sa invaliditetom i Nacionalnom organizacijom osoba sa invaliditetom Srbije sastali i dogovorili o izradi i sadržaju Nacrta Nacionalne strategije unapređenja položaja osoba sa invaliditetom u Srbiji za period od 2020. do 2024.godine. Ključno je da što pre bude izrađen Akcioni plan za njenu primenu koji će sadržati konkretne mere, aktivnosti, nosioce aktivnosti i propisane rokove za sprovođenje aktivnosti. Nakon toga, od izuzetne je važnosti primena tih strateških dokumenata naročito na lokalnom nivou i izrada lokalnih akcionih planova koji će sadržati konkretne mere za unapređenje položaja osoba sa invaliditetom.
U međuvremenu, dok do usvajanja te odluke ne dođe, ostaje da se reši problem bolje pristupačnosti, ali i još intenzivnije razvijanje servisa podrške, jer prema pojedinim podacima još uvek samo nekoliko stotina osoba sa invaliditetom koristi uslugu personalnog asistenta. Bolja je situacija po pitanju povećanog broja programskih sadržaja koji su dostupni gluvim osobama, uz upotrebu titlovanja, na Javnom medijskom servisu, budžetski fond se koristi za podsticanje zapošljavanja osoba sa invaliditetom, ali i dalje veliki broj javnih objekata, javni prevoz, informacije i komunikacije nisu pristupačni u meri u kojoj je to propisano.
Pandemija virusa COVID-19 donela je zabrinutost stanovništva širom sveta. Mnogi će biti nervozni i uplašeni a oni koji su direktno pogođeni virusom mogu biti u panici i strahu. Zbog toga je važno da osoba sa invaliditetom pored sebe ima osobu za pomoć tokom pandemije. Za vreme vandrednog stanja i zabrane kretanja personalni asistenti su dobijali dozvole za pružanje svoje usluge korisnicima, znajući da mali broj osoba sa invaliditetom koristi tu vrstu usluge, većina je bila prepuštena drugim članovima porodice ili sami sebi. Osobe sa invaliditetom su slabijeg opšteg zdravstvenog stanja, pa je neophodno voditi računa o kontaktima sa njima. Iz toga vidimo da je poteba za personalnim asistentima i van pandemije, a posebno sada jako neophodna i bitna.
Dok se situacija na globalnom nivou ne stabilizuje, peporuke za prevazilaženje pandemije jesu da osobe vode računa o svojoj ličnoj higijeni i svom zdravlju, da ukoliko je moguće o njima brinu personalni asistenti koji su jako dobro obučeni za pružanje pomoći kako fizičke tako i psihološke podrške.
Bojana Vasić
